გედევან ფოფხაძე: ეს არის ტესტი, როდესაც შენ გამოწმებენ, რამდენად მყარი მორალური საფუძვლები გაქვს

საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების შენახვა-გავრცელების ფაქტზე, სისხლის სამართლის კოდექსის 157-ე მუხლის ბრალდებით, ორი პირი დააკავა, თუმცა, როგორც ბრალდებულთა ადვოკატები აცხადებენ, ბრალი ისეა ფორმულირებული, რომ მათ არ ედავებიან 11 და 14 მარტს Youtube-ის  მეშვეობით პოლიტიკოსთა პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების გავრცელებას. საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ დაასახელა პირადი ცხოვრების ამსახველი კადრების შენახვა-გავრცელების ფაქტზე ბრალდებულ და დაკავებულ პირთა ვინაობა: ზურაბ ჯამალაშვილსა და ირაკლი ფხალაძეს ბრალი ედებათ სისხლის სამართლის კოდექსის 157-ე მუხლით ჩადენილ დანაშაულში.

პროკურატურის განცხადებასა და გამოძიების მსვლელობის შესახებ განმარტებებს ელოდებიან ის არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც კამპანია „ეს შენ გეხებაში“ არიან ჩართული და რომლებიც პრემიერ-მინისტრთან შეხვედრას მოითხოვენ. მათი ნაწილი 15 იანვარს პრემიერ-მინისტრის საპარლამენტო მდივანს შალვა თათუმაძეს შეხვდა. არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ საკითხს არ აქვს მხოლოდ სამართლებრივი ასპექტი. მათი აზრით, პოლიტიკური გადაწყვეტილებები და პოლიტიკური ნების დაფიქსირება ასევე მნიშვნელოვანია.

აღნიშნული საკითხის არასამართლებრივ ასპექტებზე „პრაიმნიუსჯორჯია“ ადამიანის უფლებების დაცვის საპარლამენტო კომიტეტის თავმჯოდომარის მოადგილე გედევან ფოფოხაძეს ესაუბრა:

-პრობლემა, რომლის წინაშეც ხელისუფლება და საზოგადოება აღმოჩნდა, დაწყებული იყო წინა ხელისუფლების წლებში. როგორც ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტის ერთერთი ხელმძღვანელი, როგორ აფასებთ ამ მოვლენას იმ ქვეყანაში, რომელსაც აღიარებული და გააზრებული აქვს, რომ ადამიანის პირადი ცხოვრება არის ხელშეუხებელი. რა მდგომარეობაში ჩავარდა თავად ხელისუფლება და სამოქალაქო საზოგადოება?

- იმ ადამიანის, ან ადამიანთა ჯგუფის პირადი მოტივაციებიდან და ინტერესებიდან შევაფასებდი, ვინც ამას სჩადის. ანუ დამნაშავის ფსიქოლოგიით მივუდგები, -იმას რა უნდა, ვინც ამ ყველაფერს აკეთებს. ყველა ვთანხმდებით, რომ ადამიანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებელობა არის ძალიან მნიშვნელოვანი ღირებულება. თუ ჩვენ ერთმანთის პირად ცხოვრებაში ჩავრევით, მის კონტროლს და გასაჯაროვებას დავიწყებთ, საზოგადოებას ცხოვრება აღარ ექნება და დაკარგავს ელემენატრულ სეგმენტებს, თვითრეალიზაციის ფუნქციას. პრივატულობა ნებისმიერ ადამიანს სჭირდება, სადაც და როგორც სურს, რათა თავი დამოუკიდებლად იგრძნოს რაღაც სივრცეში და იყოს ისეთი, როგორიც სინამდვილეში არის. მომენტი, როცა გექმნება შთაბეჭდილება, რომ საკუთარ თავთან მარტო არავინ დაგტოვებს და ამის უფლებას არავინ მოგცემს, ეს ძალიან ცუდი განცდაა. მესმის, რომ ტექნიკური საშუალებები ვითარდება, ეს ფაქტიურად ციხის რეჟიმია, როდესაც შენ არცერთ სიტუაციაში მარტო არ გტოვებენ. ვინც დღეს ამ კადრების გასაჯაროვებით აგზავნის თავის დანაშაულებრივ გზავნილს ჩვენი საზოგადოებისთვის, ასე გველაპარაკება, - თქვენ პრივატული სივცრე აღარ გაგაჩნიათ! ეს ხელისუფლებების პრობლემა არ არის, არამედ არის ტერორიზმის გარკვეული ფორმა, რომელიც გათვლილია არა კონკრეტული დანაშაულის ჩადენაზე, არამედ საზოგადოებაზე, რათა შექმნას შიშისა და დაუცველობის ატმოსფერო. ეს არის ტერორისტული ფსიქოლოგია, რომელიც მიმართული არ არის კონკრეტული ობიექტის აფეთქებისაკენ. ტერორისტი არასდროს არ ითვალისწინებს ვიღაცის მოკვლის საჭიროებას, ის აგზავნის საჯარო მესიჯს - შენ რომ გამოდიხარ ქუჩაში, შენ არ ხარ დაცული და შეიძლება საფრთხე შეგექმნას ნებისმიერ მომენტში. უსაფრთხო და პრივატული ატმოსფერო არის ადამიანის პიროვნული განვითარებისა და ცხოვრების აუცილებელი სივრცე. თუკი, ვიღაცა მუდმივად არ ტოვებს ადამიანს, ის უკვე არის ციხეში.

-თქვენი აზრით, რა ტიპის კატეგორიას მიეკუთვნება ის, ვინც ამ ტიპის დანაშაულს სჩადის?

-ჩემი აზრით, ვინც ამას აკეთებს, გააჩნია გარკვეული გათვლები, ეს არ გახლავთ გართობისთვის ჩადენილი საქციელი, ან კონკრეტული ადამიანისთვის ზიანის მიყენების მიზანი, არამედ არის საზოგადოებრივი ღირებულებების დაზარალების მცდელობა, მორალური ტესტი, როდესაც შენ გამოწმებენ, რამდენად მყარი მორალური საფუძვლები გაქვს. თუ ჩვენ ამ სიტუაციაში ავიჭრებით და დავიწყებთ დამნაშავის ძებნას ერთმანეთში, შემიძლია ვთქვა, რომ სახელმწიფოს წარმომადგენელი და მოაქლაქე დამნაშავე ვარ, მაგრამ ეს ძალიან პირობით იქნება. მოგონილია დანაშაულის ახალი ფორმა, - ვის დროს ჩაიწერეს, ვის დროს ატვირთეს და ვის დროს შეიძლება კიდევ გამოიყენონ. ამ მომენტში უფრო მნიშვნელოვანი დავის საგანი გვაქვს, როგორ მოვუღოთ ბოლო ტერორიზმის ასეთ ფორმას. მიმაჩნია, რომ ერთი მხრივ, საგამოძიებო ორგანოების მხრიდან მნიშვნელოვანია ტექნიკური რესურსის გამოყენება და მეორე მხრივ, მნიშვნელოვანია საზოგადოების სოლიდარობა, რომელსაც არ უნდა ჰქონდეს განცდა, რომ ამით უნდა გვერთოთ. ამაზრზენია, რომ ვიღაცას აქვს სურვილი, ასეთი მეთოდებით დააბინძუროს საზოგადოება და ამაში ხელი არავის არ უნდა შეეწყოს. აქ არის ბოროტის და კეთილის ცალსახა გამოცდა, ვინც ამას აკეთებს, არანაირი გამართლება არა აქვს, არ შეიძლება ვიღაცამ თქვას, „მერე რა მოხდა“, არამედ აუცილებელია სოლიდარობის განცდა.

-ყველა მედალს ორი მხარე აქვს. მას შემდეგ, რაც „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაშია, ინტერნეტსივრცეში პერმანენტულად მიდის პროპაგანდა, რომ ამ ხელისუფლების პირობებეში მძვინვარდება დაუსჯელობის სინდრომი, იმატა კრიმინალმა და ა.შ. თუკი, ეს ადრე სიცრუედ აღიქმებოდა, ახლა უკვე ფაქტია რომ ხელისუფლების ქმედუნაირიანობის მუდმივმა კრიტიკამ, უსაფრთხოების თემის პროპაგანდამ რეალურადაც შექმნა მსგავსი სურათი. იმის მიუხეადვად, რომ   ქუჩაში თავს არავის ესხმიან, დაძაბულობის მუხტის შეგრძნება ნამდვილი გახდა. არის თუ არა ეს, ამგვარი პროპაგანდის გამარჯვება და დგანან თუ მის უკან კონკრეტული ძალები თავისი პოლიტიკური ინტერესებით?

-მე იმედი მაქვს, რომ გამარჯვება არ არის, თუმცა, ამ იდეოლოგიის გამარჯვების მცდელობა ნამდვიალდ არის. არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ამბობენ, რომ სწორი იყო და სწორი იქნება მომავალშიც, თუკი ციხეებში ადამიანებს გავაუპატიურებთ, თავ-პირს დავამტვრევთ და ადგილს მივუჩენთ. ამაზე კამათი ყოველთვის იქნება, რა სჯობს, გავაძლიეროთ უსაფრთხოება თუ გავაძლიეროთ ადამიანის უფლებები. ჩვენ ხაზს ვუსვამთ, რომ ბალანსი თუ არ დავიცავით, მივიღებთ ან ანარქიას, ან -დიქტატურას. თუ მე ვამბობ, რომ უნდა გავაძლიერო უსაფრთხოება და ადამიანის პირადი თავისუფლება დავიცვა, ვღებულობ იმ რეალობას, რომ უსაფრთხოება გაძლიერდება და ამის ხარჯზე, ადამიანის პირადი თავისუფლება საბოლოო ჯამში, დაზარალდება. თუკი ვფიქრობ, რომ პირადი თავისუფლება გავაძლიერო და მას იმ დონეზე ვზრდი, რომ ვინ ვის რას დაუშავებს, ვეღარ ვაკონტროლებ, თუკი, სახელმწიფო ვეღარ ახერხებს დაიცვას ადამიანის უფლება მეორე ადამიანის ხელყოფისგან, ჩვენ ისევ ვდგებით იმ რელობის წინაშე, რომ ანარქიას ვღებულობთ. უფლებრივი ბალანსის დაუცველობის შემთხვევაში, ყველა ვარიანტში ჩიხში შევდივართ. ზოგადი პრევენციისთვის მკაცრი სანქციები კარგია, მაგრამ თუ იტყვი, რომ სახელმწიფოს მთავარი რესურსი არის მკაცრი სასჯელები, ტერორი და თავისუფალი სივრცის ხელყოფა, მაშინ დამნაშავედ გევლინება არა კონკრეტული ადამიანი, რომელიც დანაშაულს სჩადის, არამედ -თვითონ სახელმწიფო. ტერორის მექანიზმი როცა იქმნება, რაღაც ეტაპზე მაინც უმართავი ხდება.

-ჩვენს შემთხვეევაში, როგორ შეიძლება, რომ ხელისუფლებამ შეინარჩუნოს ის სტატუს ქვო, როგორშიც იმყოფება, როცა ამგვარი დანაშაულის დაუსჯელობით, ხელისუფლება სრულ დისკრედიტაციას განიცდის. როცა პრემიერ მინისტრი და პოლიტიკოსები ამბობენ, რომ ასეთი ტიპის დანაშაული უმკაცრეს სასჯელს ექვემდებარება და რეალობა კი გვიჩვენებს, დანაშაულის გამოვლენა თითქმის შეუძლებელია, რა საშუალება არსებობს ასეთი ტიპის დანაშაულის პრევენციისთვის?

-კანონმდებლობის პრობლემა ნაკლებად დგას, მთავარია, ჩადენილი დანაშაულის გამოვლენა. ზოგადად, კრიმინალური სამყარო, ისე როგორც სახელმწიფოს სამართალდამცავი და საგამოძიებო ორგანოები ვათარდებიან ტექნიკურად და განიცდიან ევოლუციას, ასეთივე ევოლუციას ექვემდებარება კრიმინალური სამყაროც. თუ დანაშაული ადვილად მხილებადია, იმ დანაშაულს აღარავინ ჩაიდენს. ვინც ეს დანაშაული ჩაიდინა, იმას ნამდვილად აქვს თვითიმედოვნება, რომ ის მხილებული არ იქნება. მას ჰგონია, რომ ტენიკური საშუალების იდენტიფიცირება, რომელსაც იყენებს, ვერ მოხდება. სხვა ვარაუდი მე არ მაქვს. როცა ვიცი, რომ გარკვეულ ვიდეოს საჯარო სივრცეში დავდებ და ამის სანაცვლოდ მამხილებენ, აღარ გავაკეთებ, მაგრამ თუ იგივეს გავაკეთებ ისეთი ტექნიკური საშუალებით, რაც მაძლევს იმედს, რომ ჩემი იდენტიფიცირება ვერ მოხდება, გასაგებია, რომ დაუსჯელობის იმედი მაქვს. ტექნიკურ ნაწილზე ძალიან გამიჭირდება საუბარი.

-ტექნიკური შესაძლებლობის უკან ყველა შემთხევევაში ამოფარებულია პოლიტიკური ინტერესი, იქიდან გამომდინარე, რომ შანტაჟი უშუალოდ პოლიტიკურ და საზოგადოებრივად მეტ-ნაკლებად ცნობად სახეებს ეხება. ამ თვალსაზრისით, რა სარგებელი უნდა მიიღოს დამნაშავემ?

-ბუნებრივია, რომ ვაღაცას აქედან პოლიტიკური სარგებლის მიღება უნდა, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ჩვენი მხრიდან არასწორი იქნება საჯაროდ გარკვევა, თუ ვინ იღებს აქედან პოლიტიკურ სარგებელს. უნდა შევთანხმდეთ იმაზე, რომ ასეთი ქმედებით სარგებელი ვერავინ ვერ უნდა მიიღოს. ამ ხელისუფლბების პირობებში, ერთხელ მოხდა ასეთი შემთხვევა, რის გამოც შს მინისტრის მოადგილე თანამდებობიდან გათავისუფლდა და პასუხი აგეს კონკრეტულმა ადამიანებმა. შეიძლება ვიღაცას მიაჩნია, რომ პირობითი სასჯელი მძიმე სასჯელი არ არის და საპატიმრო სასჯელი უნდა ყოფილიყო გამოყენებული, მაგრამ მე მიმაჩნია, რომ იმ ვითარებიდან გამომდინარე, რაც მაშინ იყო, სახელმწიფომ ადეკვატურად იმოქმედა. ვინც ახლა ამას აკეთებს, იმ კონკრეტული პრეცენდენტიდან არ გამოდის. ამას სულ სხვა მიზანი აქვს, მისი ფსიქოლოგია უფრო ტერორისტულია, ვიდრე კონკრეტული ადამიანებსითვის ზიანის მიყენება. ის საჯარო ინტერესს ურტყამს და არა კონკრეტულ ადამიანებს. ეს იგივეა, რომ ვიღაცას ჰქონდეს ილუზია, - თუ მე გავამკაცრებ სასჯელს პირობითად, ქურდობაზე, ეს მომცემს საშუალებას დავიცვა საზოგადოება მკვლელობის, ან ტერორიზმის პრეცენდენტებისგან. მიმაჩნია, რომ თუ ამ ადამიანის იდენტიფიცირება მოხდება მოქმედი კანონმდებლობის მეშვეობით მას საკმაოდ მძიმე სასჯელი შეიძლება დაეკისროს. ამასთან, ჩემი აზრით, მკვეთრი საჯარო ზიანი მიადგებათ, ვინც ამ პროცესის უკან დგას. იმისთვის, რომ შედეგს მივაღწიოთ, მაქსიმალურად სოლიდარულები უნდა ვიყოთ და გავითავისით ამ ქმედების საჯარო ზიანისა და ამორალურობის ხარისხი. თუკი, სპეცსამსხურები, მოქალაქეები რაღაც დონეზე ამას მოახრეხებენ, იმ დამნაშავე ჯგუფშიც შეიძლება ვიღაც გატყდეს, როცა დარწმუნდება, რომ მხილება რეალურია. ტექნიკურად რა რესურსი აქვს სპეცსამსახურებს ვერაფერ გეტყვით, მაგრამ არაფერი დაფარული საბოლოო ჯამში არ არსებობს და ეს არ არის დანაშაული, რომელსაც ვინმე დაუსჯელად ჩაიდენს და ამის შემდეგ კიდევ რაღაც დივიდენდებს, ან პოლიტიკურ სარგებელს მიიღებს. ვინც ამ დივერსიის უკან დგას, ყველაზე მეტად ის დაზარალდება.

-ვიდრე პირადი ცხოვრების ამსახველი მასალა გავრცელდებოდა, მანამდე საკმაოდ მძაფრი დაპირისპირების მომსწრენი ვიყავით კოალიცია „ქართული ოცნების“ სუბიექტებს შორის, რომელმაც სახელისუფლებო გუნდში იდეოელოგიებს შორის ბრძოლის სახე მიიღო. შეფასებები რომელიც მაშინ კეთდებოდა, მიანიშნებდა, რომ დაპირისპირება საგარეო ორიენტაციას შორის მიდიოდა...შეიძლება თუ არა, რომ აღნიშნული დივერსიაც ამგვარი თემატური ბრძოლის გამოხატულება შეიძლება იყოს?

- ჩემთვის პროდასავლური და პრორუსული ორიენტაცია არ არსებობს. ჩემთვის არსებობს ქართული სახელმწიფოს ინტერესები, რასაც ექვემდებარება ქვეყნის საგარეო პოლიტიკა. ქვეყანის საგარეო პოლიტიკა არ შეიძლება სახელმწიფოს მიზანი იყოს. ეს არის საშუალება ამ ინტერესისთვის და ამიტომ სხვა ქვეყანაზე ორიენტაცია ჩვენი მიზანი და ჩვენი პოლიტიკის განმსაზღვრელი არ არის. პოლიტიკა სახელმწიფოს განვითარება, საზოგადოების კეთილდღეობა, მორალური ღირებულებების სისტემის შემუშავებაა. თუ ევროპა, რუსეთი, შენთვის მორალურად ახლობელი არ არის, შენ სარწმუნოებას ხომ არ შეიცვლი იმისთვის, რომ ვთქვათ, ირანთან ითანამშრომლო? ხომ შეიძლება ენერგორესურსების, ვაჭრობის საკითხში, განათლების სფეროში ვითანამშრომლო ირანთან, თურქეთთან, რუსეთთან. მე ვჯდები იმ კატეგორიაში, რასაც ევროპული არჩვენის მხრადაჭერა ჰქვია, მაგრამ იმიტომ კი არ ვუჭერ მხარს, რომ ეს ჩემი თვითმიზანია, არამედ იმიტომ, რომ ეს ჩემი ქვეყნისთვის სწორი არჩევანია. თუ ვიღაცა კითხვის ნიშნებს დასვამს, იტყვის, რომ ვიზალიბერალიზაციის ნაწილს რაიმე ცუდი ხომ არ შეიძლება მოყვეს, მიმაჩნია, რომ ეს თავისი არსით პოზიტიურია. კითხვა რომ დასვას ვინმემ, მე პასუხი უნდა გავცე თუ უნდა შევუღრინო? კოალიციაში არანაირი იდეოლოგიური დაპირისპირება არ არსებობს, კოალიცია არის განსხვავებუკლი სუბიექტების ერთობა, რომელიც ამ განსხვავებულობის მიუხედავად ცდილობს, ერთ მუშტად შეიკრას და აკეთოს ერთი საქმე. ერთ ხელს რაიმე საქმის კეთება მხოლოდ მაშინ შეიძლია, როცა მისი ხუთივე თითი მიზნობრივად ერთად არის შეკრული. მე მიმაჩნია, რომ ვიღაცას სურვილი აქვს, ვითარება არიოს და მღვრიე წყალში თევზი დაიჭიროს. არ ვფიქრობ, რომ ასეთები არიან ან ხელისუფლებაში, ან ოპოზიციაში, მაგრამ ცუდი ადამიანი ყველგან შეიძლება იყოს. ჩემი პოლტიკური და სამართლებრივი პასუხისმგებლობა არ მავიწყდება, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვნად მიმაჩნია, სახელმწიფო უსაფრთხოებისა და ქვეყნის მომავლისთვის ამ საფრთხეს პასუხი ისე გავცეთ, რომ პოლიტიკური სახელი არ დავარქვათ. საფრთხე, რომ პოლიტიკურ ბრალდებებით გადაიფაროს სხვა ინტერესი, ნამდვილად არსებობს. მინდა, საზოგადოებაში უფრო მეტი ერთიანობა და სოლიდარობა დავინახო, ვიდრე იმის რკვევა, ვინ უფრო მეტად არის დამნაშავე.

-თუკი აღნიშნული დანაშაულის გამოვლენა და დასჯა ვერ მოახერხა შესაბამისმა სამსახურებმა, სადამდე შეიძლება მივიდეს საზოგადოების განწყობა და პოლიტიკური პროცესები?

-ჩვენ უნდა ვიზრუნოთ, რომ ნეგატიურ კონტექსტში არ იმოქმედოს. უნდა ხვდებოდეს ყველა, რომ ასეთი რაღაცის ტირაჟირებას ვიღაცა იმიტიომ ახდენს, რომ მან იცის საზოგადოების სისუსტეები, რომელსაც მორალურ-კრიტიკულ სტანდარტში აფასებს. მე რომ გამოქვეყნებისა და ლინკის ნახვის ფაქტს უფრო ამორალურად ჩავთვლი, ვიდრე იმ ლინკის შინაარსს, საზოგადოება ამ თემაზე საერთოდ აღარ ილაპარაკებს. მიმაჩნია, რომ გადღებული რაც არ უნდა იყოს, მისი ყურება უფრო ამორალურია. თუკი, საზოგადოება ამ ამორალობას შეისრუტავს, როგორც ნარკოტიკს და ადამიანებს შეაფასებს იმ ცხოვრების მიხედვით, რა ინფორმციაც მათ შესახებ დაიდება, ჩათვლეთ რომ დამნაშავის მიზანი მიღწეულია.

-რატომ დაუშვა ხელისუფლებამ, რომ გაეჩინა კითხვის ნიშნები დღეს, როცა 2 წლის წინათ, აღმოჩენილი ფარული ჩანაწერების ვიდეო-ფაილები სრულად გაანადგურა?

-ლეგალურად ეს ყველაფერი განადგურებულია. მე რომ მკითხოთ, სჯობდა, რომ ლეგალურად ეს მასალები არ განადგურებულიყო და შენახულიყო უსაფრთხოდ, როგორც ნივთმტკიცებები, რითაც დანაშაულთან ბრძოლა შესაძლებელია. საზოგადოების ინტერესეს გამო განადგურდა, მაგრამ ლეგალური განადგურება არ ნიშნავს იმას, რომ არალეგალურ სივრცეში ის აღარ არსებობს. ვისაც მიუწვდებოდა ხელი, ჩვენი, თუ ძველი ხელისუფლების პირობებში, მას შეეძლო მისი კოპირება-დამზადება, მაგრამ ეს უკვე დანაშაულის სფეროა. ის, რომ სახელმწიფოში არსებობდა შესაძალებლობა და ოფიციალური სტრუქტურები ამას აკეთებდნენ, ეს თავისთავად ძალიან ცუდი რამ იყო. ახლა ამის ამოძირკვა შეიძლება, მაგრამ ამ მასალების სრული ამოძირკვა ძალიან რთულია. თუ შევძლებთ სწორი საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელებას და თუნდაც პირველწაყროს იდენტიფიცირებას, ეს გარკვეული შედეგის მომტანი იქნება. პოლიტიკური ეფექტი, რაც ამ ყველაფრის უკან დგას, უკვე გადავიტანთ და ეს შეიძლება იყოს ჩვენი საზოგადოების მორალური ტესტი, რომელიც შეიძლება დადებითად გავიაროთ და გარკვეული იმუნიტეტიც გამოვიმუშაოთ ფსიქოლოგიური ტერორის წინააღმდეგ. ეს გახლავთ არაძალადობრივი ტერორი, რომელიც მხოლოდ ფსიქოლოგიურ ფაქტორზეა გათვლილი.

პრაიმნიუსჯორჯია, ესაუბრა ხათუნა ხატიაშვილი