მამუკა არეშიძე: რუსულ პრესაში გაჩნდაა ტერმინი „სანახევროდ აღიარებული რესპუბლიკები“, რაც გზავნილის ხასიათს ატარებს

გასულ კვირაში, მოსკოვში ქართულ-რუსული საექსპერტო დიალოგი გაიმართა, სადაც მიმდინარე წლის სამუშაო დღის წესრიგი შემუშავდა. ორმხრივი ფორმატი 2008 წლიდან ფუნქციონირებს, სადაც ქართულ მხარეს პარტნიორობას უწევს რუსეთში მოქმედი მსხვილი არასამათავრობო ორგანიზაცია „რუსეთის საერთაშორისო საბჭო“, რუსეთის ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრის, ნახევრად ქართული წარმოშობის დიპლიმატი, იგორ ივანოვი. რუსულ-ქართული საქსპერტო საბჭო საქართველოში არსებული შვეიცარიის საელჩოს დახმარებით და დაფინანსებით ფუნქციონირებს.

„პრაიმნიუსჯორჯია“ ქართული საექსპერტო დიალოგის ხელმძღვანელს, კავკასიის საკითხების ექსეპერტს, მამუკა არეშიძეს ესაუბრა:

-რით იყო საინტერესო და განსაკუთრებული თქვენი მოსკოვში ვიზიტი იმ ვითარებაში, რაც ამ ორ ქვეყანას შორის რეალურად არსებობს?

- დიდი ხანია ეს საბჭო მუშაობს, მაგრამ ძირითადად მუშაობა მიმიდნარეობს კარასინი-აბაშიძის შეხვედრების კონტექსტში და ვცდილობთ, მისაწვდომი გავხადოთ ის გზავნილები, რომელიც საქართველოდან მოსკოვის ხელისუფლებისკენ მიმართული უნდა იყოს. აქამდე, რუსული მხარე მაქსიმალურად ერიდებოდა საქართველოში არსებული კონფლიქტების და ოკუპირებული ტერიტიტორიების თემაზე საუბარს. ახლა გამოიკვეთა რამდენიმე საინტერესო მომენტი. კერძოდ, პირველი შემთხვევა იყო, როცა დღის წესრიგში შევიტანეთ საკითხი, რომელიც ოკუპირებულ ტერიტორიებს ეხება. რასაკვირველია, რუსული მხარე ამ ტერიტორიებს ოკუპირებულად არ თვლის, მაგრამ ამას გადამწყვეტი მნიშვნელობა არა აქვს. ჩვენთვის მნიშვნელობა იმას აქვს, რომ ჩვენ მოვახერხეთ ამ საკითხის დაყენება.

-2012 წლის შემდეგ, რაც ქვეყნის ხელისუფლებაში „ქართული ოცნებაა“, ოპოზიციის მხრიდან ინტენსიურად ისმის განცხადებები იმის თაობაზე, რომ საქართველო თავს არიდებს აფხაზეთისა და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის ოკუპაციაზე ღია საუბარს, რამაც საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემა საერთაშორისო დღის წესრიგიდან ჩრდილში გაიყვანა მოხსნა. თქვენ ამბობთ, რომ რუსეთი იკავებდა თავს. სინამდვილეში რა ხდება?

-ოპოზიცია ამბობს, რომ საქართველო საერთაშორისო კამათის სუბიექტი აღარ არის და რადარებიდან გაქრა ინტერესი ოკუპირებულ ტერიტორიებთან დაკავშირებით, მაგრამ მე ამას ვერ ვიტყოდი. ევროკავბშირის სივრცეში ამ თემებზე ხშირად ხდება საუბარი, ევროკავშირის ბევრ რეზოლუციაში მოსჩანს საქართველოს შესახებ მათი გულისწყრომა და ნატოს ხელმძღვენელობას არსებული მდგომარეობის მიუღებლობის შესახებ არაერთხელ განუცხადებია. ბოლო შემთხვევეაშიც, როდესაც ევროსტრუქტურებმა რუსეთს მიმართა, ერთერთი მოთხოვნა ის იყო, რომ საქარათველოს ტერიტორიის დეოკუპიაცია მოხადინოს და უკრაინიდან გავიდეს. ევროპა რომ არ იყოს დაინტერესებული საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების გააქტიურებით და ქართულ-რუსული დიალოგის შენარჩუნებით, მაშინ შვეიცარიის საელჩო ასეთ შეხვედრას არც დააფინანსებდა და არც მისი წარმომადგენელი დაესწრებოდა ყველა შეხვედრას.

-კონკრეტულად რა გზავნილებს ითვალსწინებს ბოლო შეხვედრა და როგორია რუსული მხარის რეაქცია პროგრესისი თვალსაზრისით?

-გარკევეული თვალსაზრისით პროგრესი არის, რომლის უკანაც იმალება რუსეთის გარკვეული პოზიცია. ვიმუშავეთ მხოლოდ დღის წესრიგზე, თუმცა, მიმდინარე მოვლენებიდან გამომდინარე, კორექტურები გამორიცხული არ არის. დღის წესრიგით განსაზღვრულია ეკონომიკური, უსაფრთხოების და კონფლიქტების საკითხები. სხვა თუ არაფერი, ჩვენ ამით გვეცოდინება, რას ფიქრობს რუსეთის ექსპერტთა ის ნაწილი, რომელიც ახლოს არის რუსეთის ხელისუფლებასთან, საგარეო საქმეთა სამინისტროსთან და ამასთან, შეგვძლება, რომ ჩვენი გზავნილები მივაწოდოთ მათ. აპრილში, როცა გაფართოებული შეხვდერა გაიმართება, გაცილებით მეტის თქმის შესაძლებლობა მექნება. ხაზი მინდა გავუსვა გარემოებას, რომ რუსული მხარის საუბრებში ძალიან სერიოზულად იგრძნობა დაპირისპირების მოხალოება რუსეთ-თურქეთს შორის. აქედან გამომდინარე, მიმდინარეობს ზონდაჟი მათი მხრიდან, თუ როგორ მოიქცევიან სამხრეთ კავსკასიის ქვეყნები ასეთ ვითარებაში და მათ შორის საქართველო.

-რაც ეხება ოკუპირებულ ტერიტორიებს, ბოლო წლების განმავლობაში, რუსეთის პოზიცია არის უცვლელი, რომ აფხაზეთი და ე.წ. სამხრეთ ოსეთი მის მიერ უკვე დამოუკიდებელ რესპუბლიკებად არის გამოცხადებული და საკითხი გადახედვას არ ექვემდებარება. ასეთ ვითარებაში, რა ფაქტორი უნდა არსებობდეს, რამაც რუსეთის დამოკიდებულება შეიძლება შეცვალოს?

-როგორც ჩანს, ისეთი ვითრებაა, რომ საუბარს აზრი ყოველთვის აქვს, თუნდაც იმისთვის, რომ საკუთარი სიმართლე დაამტკიცო. იმის მიუხედავად, რომ რუსეთის მხრიდან ეს რეგიონები აღიარებულია, რუსულ პრესაში, რომელიც ახლოს არის ხელისუფლებასთან, აფხაზეთსა და ე.წ. სამხრეთ ოსეთთან მიმართებაში ძალიან ხშირად ჩნდება ტერმინი „სანახევროდ აღიარებული რესპუბლიკები.“ „სანახევროდ აღიარებული“ იხმარება იმიტომ, რომ საერთაშორისო სამართლის სუბიეტი ვერც ერთი რეგიონი ვერ გახდა. ამას ადრე არასდროს ამბობდნენ და ეს ტერმინი ახლა გაჩნდა, რაც თავისთავად გზავნილის ხასიათს ატარებს. სხვა მიზეზების გამოც და თუნდაც ამიტომ, საუბარი ყოველთვის ღირს. ჩვენ ღიად ვამბობთ ყველა შეხვდერაზე, რომ არ შევურიგდებით საქართველოს ტერიტორიის დაკარგვას, მისი ნაწილის ოკუპაციას, მაგრამ მიგვაჩნია, რომ დიალოგს აზრი მაინც აქვს. „ნაციონალების“ დროს იყო შექმნილი ასეთი ვითარება: რაც არ უნდა მომხდარიყო რუსული საოკუპაციო ჯარის მხრიდან საქართველოს ტერიტორიაზე, კაცი არ იყო მოსკოვში, რომელიც თბილისიდან დარეკილ ზარზე ყურმილს ხელში აიღებდა და რაიმე ტიპის დიალოგი შედგებოდა. ამ თვალსაზრისით, დღეს სხვა ვითარებაა და შეგვიძლია ზოგიერთი პრობლემის გადაწყვეტას მივაღწიოთ. ვერ გეტყვით, რომ ბევრი რამ გადაწყდა, განსაკუთრებით ოკუპირებული ტერიტორიების მიმართულებით, მაგრამ ვთქვათ, რომ პირობითი საზღვრის გადმოწევა აღარ ხდება, რასაც ადგილი ჰქონდა წლების განმავლობაში, ესეც სუსტი, მაგრამ გარკვეული მიღწევაა. ახლა ვცდილობთ, მეტი გავაკეთოთ და შევცვალოთ არსებული მდგომარეობა.

-რამდენად შესაძალებელია ამის მიღწევა ოფიციალური ხელისუფლებების ჩარევისა და შესაბამისი გადაწყვეტილებების მიღების გარეშე?

-რა თქმა უნდა, მხოლოდ ჩვენი ძალისხმევით ეს არ გამოვა. ეს არის ხელისუფლების პრეროგატივა. იქ, სადაც ხელისუფლება არტილერიაა, ჩვენ ვართ ტყვია-წამლის მიმწოდებელი.

-შეეფერება თუ არა სიმართლეს, რომ ორი ქვეყნის ხელისუფლებებს შორის არსებულ ვითარებაში კულუარულად რაიმე მორფის მოლაპარაკება მიმდინარეობს, იმის გათვალსწინებით, რომ გ ოკუპირებული აფხაზეთის ტერიტორიაზე ქართული პირადობის მოწმობით მიმოსვლის შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა და დღემდე, ოფიცილაურად არც აფხაზეთისა და არც საქართველოს ხელისუფლებისგან არ არსებობს პასუხი, რის საფუძველზე შეიძლება ასეთი გამონაკლისი ხდებოდეს?

-მე ვიცი, რომ ასეთი რამ არ ხდება და შესაბამისი საბუთები სჭირდებათ ადამიანებს, რომელიც არის დამტკიცებული აფხაზეთის რესპუბლიკის დე-ფაქტო ხელსიუფლების მიერ. თუმცა, არ გამოვრიცხავ, რომ გარკვეული ბრძანება იყოს ამასთან დაკავშირებით, რაც ეხება კულუარულ მოლაპარაკებებს საქართველოსა და რუსეთის ხელისუფლებებს შორის, არც ამის თაობაზე არ ვარ ინფორმირებული. მე ვიცი მოლპარაკების მხოლოდ ორი ფორმატი: კარასინი-აბაშიძე და ნაწილობრივ, ჟენევის ფორმატი. სხვა ფორმატების თაობაზე, არც ღიაზე და არც დახურულზე, არაფერი არ ვიცი.

-რამდენიმე თვის წინ, ვლადიმერ პუტინმა განაცხადა, რომ საქართველოსთან სავიზო რეჟიმის გამარტივებას შესაძლებლად მიიჩნევდა. გარკვეული დროის შემდეგ მისი პოზიცია შეიცვალა. თუ გაქვთ ინფორმაცია, რა ხდება ამ მიმართულებით?

-პუტინის განცხადების შინაარსი იყო ასეთი: გადავხედოთ სავიზო რეჟიმს, ხომ არ გავაუქმოთ. რამდენადაც ჩემთვის არის ცნობილი, რუსული მხარე მუშაობს მხოლოდ სავიზო რეჟიმის შემსუბუქებაზე. პრინციპში ამის ნიშნები უკვე გამოჩნდა. თუკი, ადრე 50-70 კაცი გადიოდა რუსეთის საკონსულოში, ახლა იგივე 350 ადამიანს შეუძლია, რადგან ვიზის მიღება ძალიან გაიოლებულია. როგორც ჩანს, რუსეთის ხელისუფლება ნაბიჯ-ნაბიჯ ახორციელებს ამ გეგმას. მაგალითად, ჩემთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა არა აქვს, სავიზო რეჟიმი გაუქმდება თუ შემსუბუქდება. მთავარია, ჩვენს პრობლემებს და იმ გამოწვევებს მოევლოს, რომლის წინაშეც ვდგავართ. პირველ რიგში, ეს ეხება „რბილი ძალის გამოყენებას,“ გარკვეულ ექსპანსიონისტურ პოლიტიკას, რომელიც წლების განმავლობაში არსებობდა, ტერიტორიების დეოკუპაციას და სხვა.

-ბოლო დროს, ქვეყნის ხელისუფლებაში არსებული პოლიტიკური დაპირისპირების ფონზე იმატა რუსეთის ფაქტორის ხსენებამ. თავდაცვის მინისტრმა არაეთხელ განაცხადა, რომ მასთან დაპირისპირებული კონკრეტული ადამიანების სახით მას ებრძვის კრემლი. რა საფუძველი აქვს თინა ხიდაშელის განცხადებას და რამდენად შეიძლება რეალობას შეესაბამებოდეს?

-მესმის თავდაცვის მინისტრის პოზიცია და გამონათქვამები. შეიძლება ეს ცოტა გაზვიადებულია, შეიძლება რეალობას ასახავს, მაგრამ ჩემი მხრიდან ცალსახა და კატეგორიული დასკვნების გაკეთება არ შეიძლება. რასაკვირველია, რუსეთს, როგორც ყველა ჩვენს მეზობელს, საქართველოს ტერიტორიაზე თავისი ინტერესები აქვს. ჩვენი უბედურება ის არის, რომ საკუთარი ინტერესის მკაფიოდ დაფიქსირებას დე ოკუპაციის გარდა, ვერ ვახერხებთ. სხვა საკითხებში, ჩვენი ინტერესები სტრატეგიული ხედვის თვალსაზრისით, ჩამოყალიბებული ან არ არის, ან მკაფიოდ არ ჩანს. აქედან გამომდინარე, ყველა ჩვენი მეზობელი და მათ შორის, რუსეთი, საკუთარი ინტერესების აქტიურად გატარებას საქართველოს ტერიტორიაზე ცდილობს. არ გამოვრიცხავ, რომ თავდაცვის მინისტრის და „რესპუბლიკელების“ მკვეთრად პროდასავლური პოზიცია მათთვის ხელისშემშლელი იყოს საკუთარი ინტერესების განხორციელების საქმეში. შეიძლება არსებობენ ქართველი პოლიტიკური ფიგურები, რომლებიც ამ თავლსაზრისით ნებით თუ უნებლიედ, რუსეთის წისქვილზე ასხამენ წყალს.

-რადგან საპარლამენტო არჩევნებამდე დარჩენილ მცირე დროში, ასე გამძაფრდა შიდა პოლიტიკური ვითარება, რომ ქვეყნის თავდაცვის მინისტრისგან პირდაპირ რუსეთზე კეთდება აქცენტი, ხომ არ ნიშნავს, რომ ეს არ არის ცალკეული მოსაზრებები და არსებობს კონკრეტული ძალა, რომელიც დაინტერესებულია ამ ტიპის შიდა დაპირისპირებით?

-არ გამოვრიცხავ და არ ვამბობ, რომ თინა ხიდაშელი აუცილებლად ტყუის. შიძლება თავდაცვის მინისტრს სხვა ინფორმაცია აქვს, რომელიც მე არ მაქვს. ყველა ჩვენი მეზობელი ქვეყანა ამას აკეთებს და საქართველოს ტერიტორიაზე საკუთარი ინტერესები რეგიონში ყველა მსხვილ მოთამაშეს აქვს. მე ქვეყნებს არ დავასახელებ, მაგრამ ქართული საზოგადოებისთვის უნდა იყოს ნათელი, რომ საქართველოს სახელმწიფოებრივი სიძლიერე იმაში მდგომარეობს, რამდენად მოახრეხებს სხვისი ინტერესების ლიკვიდაციას და თავისი ინტერესების წინ წაწევას. ეს არის მთავარი და ხშირ შემთხვევაში, ჩვენ ამას ვერ ვახერხებთ. რომ შევხედოთ, რა ხდება მაგალითად, აჭარაში, დავინახავთ, რომ იქ რამდენიმე ქვეყნის ინტერესები ერთმანეთს ეჯახება და ისე მოქმედებენ, თითქოს საქართველოს ხელისუფლება საერთოდ არ არსებობს.

-ხელისუფლება თავისი მოქმედებით ტოვებს ამ შთაბეჭდილებას, თუ ინტერესების სიმრავლე ამძაფრებს ამ განცდას, რაც სინამდვილეს არ შეეფერება?

-სინამდვილეს ის შეეფერება, რომ ეს ინტერესები არსებობს და არა მხოლოდ დღეს, არამედ 25 წელია საქართველოს ხელისუფლებები ვერ ახერხებენ ამ ინტერესების რეალობის დადგენას, ხშირ შემთხვევებში, ამ ინტერესების ლიკვიდაცია არ ხდება და სამწუხაროდ, ხშირად მოვლენების განვითარებას გვერდიდან შევცქერით. ვერ ვიტყვი, რომ სულ არაფერი არ კეთდება, მაგრამ საქმე იმდენად სერიოზულ დ კვალიფიციურ ძალებთან გვაქვს, რომ ძალიან მნიშველოვანი ძალა უნდა დაუპირისპირდეს მას. ასეთი ხარისხის კვალიფიციური ძალების დეფიციტი ნამდვილად შეიმჩნევა იმ სტრუქტურებში, რომლებიც ამ ინტერესების ლიკვიდაციაზე მუშაობენ.

-სირიიდან დევნილების მიღებასთან დაკავშირებით, მთავრობის წევრებმა ზეპირსიტყვიერი თანხმობა განაცხადეს, რასაც საზაოგადოების და პოლიტიკური სპექტრის აზრთა სხვადასხვაობა მოჰყვა. თქვენი აზრით, პოლიტიკურად რამდენად გამართულია ამგვარი ინიციატივა და რა სირთულეების წინაშე შეიძლება დადგეს ქვეყანა?

-ჩვენ დევნილები მიღებული გვყავს და ესეც ფართო საზოგადოების ყურადღების მიღმა დარჩა. ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებიდან დევნილების ერთი ნაწილი კარგა ხანია გავატარეთ, რომელთა ნაწილმაც თავი მოიყარა მაგალითად, მარტყოფის დევნილთა გაეროს ბანაკში. გადამწყვეტმა უმრავლესობამ საქართველო მიატოვა და ევროპაში წავიდა. ძალიან ცოტა დარჩა აქ და რაც ეხება სხვების მიღებას, მინდა გასაგებად ვთქვა, რომ ჩვენ თვითონ გვაქვს უზარმაზარი პრობლემა დევნილებთან დაკავშირებით და ეს ყველამ ძალიან კარგად იცის. აქედან გამომდინარე, თავზე ვერავინ ვერაფერს მოგვახვევს. რასაკვირველია, ჩვენ შეგვიძლია მივიღოთ დევნილთა ძალიან მცირე ნაწილი, რამდენიმე ასეული ადამიანი და ისიც იმ პირობით, რომ მათი საბუთები იქნება წესრიგში. ეს ჩემი, როგორც მოქალქის პოზიციაა და მიმაჩნია, რომ ეს პოზიცია არის დასაცავი. ამასთან, გააჩნია იმასაც, თუ რელიგიურად რომელ ჯგუფებს განეკუთვნებიან.

„პრაიმნიუსჯორჯია“ , ესაუბრა ხათუნა ხატიაშვილი